Τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας συνεχίζουν να βρίσκονται στραμμένα στη Συρία, μερικές βδομάδες από την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ και την ανάληψη της εξουσίας από τις ομάδες ισλαμιστών ανταρτών υπό τον Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζολάνι.
Η υπό διαμόρφωση νέα κατάσταση πραγμάτων στη γειτονική χώρα και οι κίνδυνοι που απορρέουν από την ανατροπή ή ενδεχόμενη μεταβολή δεδομένων, δημιουργεί ένα εντεινόμενο κλίμα ανησυχίας, τόσο στα κράτη της περιοχής, περιλαμβανομένης της Κύπρου, όσο και διεθνώς. Κλίμα που εδραιώνεται όσο συνεχίζεται η αβεβαιότητα και η πολιτική αστάθεια στη χώρα καθώς επικρέμαται η δαμόκλειος σπάθη της περαιτέρω αποσταθεροποίησης της ήδη ταραγμένης ευρύτερης περιοχής.
Κυπριακό και Μέση Ανατολή
Η Λευκωσία έχει ιδιαίτερους λόγους να παρακολουθεί στενά την κατάσταση λόγω της γειτνίασής της με τη Συρία, αλλά και λόγω της ενίσχυσης της θέσης της Άγκυρας στην περιοχή. Η Κύπρος και το Κυπριακό, μοιραία, εντάσσονται σε αυτή την εξίσωση του Μεσανατολικού, με επίκεντρο τη Συρία, δεδομένων και των στενών σχέσεων και δεσμών μεταξύ της νέας συριακής ηγεσίας και της Τουρκίας.
Αναλυτές που μίλησαν στον «Π» συμφωνούν ότι η κατάσταση παραμένει έκρυθμη και δεν προσφέρεται για ασφαλείς εκτιμήσεις, ωστόσο, επισημαίνουν ότι η χρήζει στενής παρακολούθησης. Τουμάζος Τσιελεπής και Άννα Κουκκίδου Προκοπίου κωδικοποιούν τους κινδύνους που παρουσιάζονται σε σχέση με την Κύπρο και το Κυπριακό, δίνοντας το στίγμα της δικής τους προσέγγισης.
Εκ πρώτης όψεως, η Τουρκία ευνοείται από την εξέλιξη των γεγονότων στη Συρία και ενισχύεται ο στρατηγικός της ρόλος, κάτι που είναι αδιαμφισβήτητο, εκτιμά ο επικεφαλής του γραφείου Κυπριακού του ΑΚΕΛ, Τουμάζος Τσιελεπής.
Μια κατάσταση, που σύμφωνα με τον Τουμάζο Τσιελεπή, μπορεί να οδηγήσει σε δύο ενδεχόμενα για την Τουρκία: ή θα γίνει πιο αδιάλλακτη στο Κυπριακό ή θα αποφασίσει ότι, προκειμένου να διαδραματίσει ρόλο στην περιοχή χωρίς να έχει προβλήματα με γειτονικά κράτη και με μεγάλες δυνάμεις, θα πρέπει να εξετάσει την επίλυση του Κυπριακού, το οποίο είναι το πρόβλημα που μπορεί να επιλύσει πιο εύκολα σε σύγκριση με όλα τα υπόλοιπα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Άγκυρα.
Σε κάθε περίπτωση, λέει ο Τουμάζος Τσιελεπής, ενόσω το Κυπριακό παραμένει άλυτο, παραμονεύουν κίνδυνοι, όπως ο ενδεχόμενος καθορισμός ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. «Δεν γνωρίζουμε αν θα προχωρήσει σε οριοθέτηση ΑΟΖ η Συρία με την Τουρκία, αλλά αν το πράξει, «παραβιάζει και το εθιμικό δίκαιο της θάλασσας και τη Σύμβαση των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Είναι παράνομο να καθορίσει ΑΟΖ εκεί που διεκδικεί άλλη χώρα, στην προκειμένη η Κυπριακή Δημοκρατία». Επεσήμανε ωστόσο ότι υπάρχει το προηγούμενο του τουρκολιβυκού μνημονίου, «όμως μια τέτοια ενέργεια θα αποτελεί κραυγαλέα παρανομία».
Η υπό διαμόρφωση κατάσταση στη Συρία και η αβεβαιότητα που επικρατεί στην περιοχή επιβάλλει την ίδια ώρα λεπτούς χειρισμούς στο Κυπριακό ενόψει της πενταμερούς διάσκεψης για το Κυπριακό. Ο Τουμάζος Τσιελεπής τόνισε την ανάγκη καλής προετοιμασίας της διευρυμένης συνάντησης για το Κυπριακό, αναδεικνύοντας το ρίσκο και τους κινδύνους που θα συνοδεύσουν μια ενδεχόμενη νέα αποτυχία. «Θα ήταν τραγική μια ενδεχόμενη αποτυχία», είπε.
Οι προϋποθέσεις επιτυχίας, σύμφωνα με τον επικεφαλής του γραφείου Κυπριακού του ΑΚΕΛ, είναι, αφενός η Τουρκία να εγκαταλείψει την άτεγκτη στάση της για λύση δύο κρατών, κάτι που γνωρίζει και η ίδια ότι δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτό από κανέναν, και αφετέρου η ε/κ πλευρά να πάει έτοιμη, με τακτική και στρατηγική που δεν θα επιτρέψει στην Τουρκία να προβάλει απαράδεκτες αξιώσεις. «Πηγαίνοντας εκεί (στη διευρυμένη), πρέπει να είμαστε απόλυτα προετοιμασμένοι και να το λέμε με σαφήνεια και ειλικρίνεια: Η διαπραγμάτευση πρέπει να συνεχιστεί από το σημείο που είχε διακοπεί και όχι να ξεκινήσει ξανά από την αρχή. Δεν είναι δυνατόν να αναλωθούμε σε μια νέα διαπραγμάτευση συζητώντας τα ίδια πράγματα. Μιλάμε για σχεδόν μισό αιώνα συνομιλιών, με κόπους και μόχθους δεκαετιών, που έχουν οδηγήσει την κατάσταση σε προχωρημένο στάδιο με σημαντικές συγκλίσεις. Πρέπει να συνεχίσουμε από εκεί που φτάσαμε, μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια. Αυτό είναι το μήνυμα που πρέπει να σταλεί, τόσο προς τη Δύση όσο και προς τη διεθνή κοινότητα», επεσήμανε.
Σχολίασε όμως και το θέμα της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας, με την οποία δεν διαφωνεί «ως θέση αρχής», λέγοντας ότι ομοσπονδίες υπάρχουν και αποκεντρωμένες και συγκεντρωτικές. «Αποκεντρωμένες είναι οι ομοσπονδίες του 19ου αιώνα διότι είχαν προέλθει από χωριστά κρατίδια, από συνομοσπονδιακά στη συνέχεια μορφώματα, τα οποία κατέληξαν σε ομοσπονδίες. Αυτή δεν είναι η δική μας περίπτωση. Όμως, υπάρχουν τέτοιες ομοσπονδίες. Άλλωστε, και η αποκέντρωση έχει και ένα όριο, το οποίο αν υπερβείς, ξεφεύγεις του ομοσπονδιακού σχήματος και οδηγείσαι σε άλλα σχήματα», προειδοποίησε ο αναλυτής.
Επανέλαβε δε ότι σε περίπτωση ασυνέπειας στο θέμα της ΔΔΟ, τότε παρεισφρέουν επικίνδυνες ιδέες, «όπως για παράδειγμα να οδηγηθούμε σε ένα συνομοσπονδιακό μόρφωμα. Ασπίδα και δόρυ μας είναι να υπερασπιστούμε το συμφωνημένο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού», τονίζει.
«Τώρα αρχίζει»
Τη θέση ότι «το Συριακό τώρα αρχίζει», εξέφρασε από την πλευρά της η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, πρόεδρος της Δεξαμενής Σκέψης «Πολιτεία» και μέλος της συμβουλευτικής ομάδας Κυπριακού του ΔΗΣΥ, Άννα Κουκκίδη Προκοπίου.
Το Κυπριακό, ωστόσο, σύμφωνα με την πρόεδρο της Δεξαμενής Σκέψης «Πολιτεία», «αναπόφευκτα βρίσκεται στην ευρύτερη περιφερειακή εξίσωση», ενώ την ίδια ώρα «αναμφισβήτητα έχει ενδυναμωθεί και η θέση της Τουρκίας στην περιοχή».
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η Άννα Κουκκίδη Προκοπίου παρέπεμψε στη συζήτηση για ενδεχόμενο καθορισμό ΑΟΖ Τουρκίας – Συρίας, «Το ερώτημα είναι αν θα προχωρήσει η Τουρκία προς μια τέτοια κατεύθυνση όπως έκανε με το παράνομο τουρκολυβικό μνημόνιο, αν θα γίνουν παρενοχλήσεις στο ενεργειακό πρόγραμμα της Κυριακής Δημοκρατίας, αλλά και της ηλεκτρικής διασύνδεσης GSI», είπε η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, τονίζοντας ότι δικλίδα ασφαλείας είναι το διεθνές δίκαιο.
Έβαλε, παράλληλα, θετικό πρόσημο στις προσπάθειες της ε/κ πλευράς να διατηρήσει ζωντανή την προσπάθεια στο Κυπριακό, εκφράζοντας παράλληλα τη θέση ότι πρέπει να υπάρχει σχέδιο Β σε περίπτωση που η Τουρκία και ο Τατάρ επιμείνουν στις θέσεις τους, οδηγώντας την προσπάθεια σε ναυάγιο. «Χρειάζεται να είμαστε έτοιμοι για όλα τα σενάρια σε περίπτωση που δεν υπάρξει κοινό έδαφος και η Τουρκία επιδιώξει, για παράδειγμα, την αναγνώριση του ψευδοκράτους».
Καταγραφή αφετηρίας
Τάχθηκε παράλληλα υπέρ της καταγραφής της αφετηρίας επανέναρξης των συνομιλιών από εκεί που διακόπηκαν. «Πρέπει να καταγραφεί το κεκτημένο. Λέμε ότι θέλουμε να επαναρχισουμε από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανα. Ναι, αλλά ποιο είναι αυτό το σημείο; Το έχουμε καταγράψει;», διερωτήθηκε η Άννα Κουκκίδη Προκοπίου, και έφερε ως παράδειγμα τις συζητήσεις και διαφωνίες που είχαν προκύψει σε σχέση με το περιεχόμενο του πλαισίου Γκουτέρες.
Την ίδια ώρα, η πρόεδρος της Δεξαμενής Σκέψης «Πολιτεία» και μέλος της συμβουλευτικής ομάδας Κυπριακού του ΔΗΣΥ, εξέφρασε τη θέση ότι ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης «πρέπει άμεσα να συγκαλέσει μια διαπραγματευτική ομάδα που θα τον συμβουλεύει διότι πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι. Είναι σημαντικό να συσταθεί αυτή η διαπραγματευτική συμβουλευτική ομάδα τεχνοκρατών και πολίτικων, διάφορων εξειδικεύσεων και αντιλήψεων, για να βοηθήσουν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε αυτή την προσπάθεια».
Σε αυτή τη φάση δεν έχει ακόμη πάντως κλειδώσει, ούτε η ημερομηνία διαξαγωγής της κοινής συνάντησης του Προέδρου Χριστοδουλίδη με τον Τ/Κ ηγέτη για τα οδοφράγματα, ούτε η ημερομηνία διεξαγωγής της πενταμερούς διάσκεψης.
«Επικρατεί κάποιου είδους τοπική αυτοδιοίκηση»
Ενδεικτική της αναστάτωσης που επικρατεί, αλλά και του ενδιαφέροντος που προσελκύουν οι εξελίξεις στη Συρία σε διεθνές επίπεδο, είναι η πρόσφατη επίσκεψη των υπουργών Εξωτερικών της Γερμανίας και της Γαλλίας στη Δαμασκό. Οι εκτιμήσεις αναλυτών, οι οποίοι παρακολουθούν στενά την εν εξελίξει διαδικασία στη Συρία, συγκλίνουν ότι η εποχή της αβεβαιότητας θα συνεχιστεί μέχρι τις εκλογές στη χώρα, που αναμένεται να διεξαχθούν σε περίπου 4 χρόνια, σύμφωνα τουλάχιστον με τον ηγέτη της «νέας Συρίας», Αλ Τζολάνι. Αναδεικνύοντας τη ρευστότητα της κατάστασης και τη δυσκολία εξαγωγής ασφαλών συμπερασμάτων, η Άννα Κουκκίδη Προκοπίου επεσήμανε ότι «έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας μέχρι να επέλθει μια ισορροπία δυνάμεων στη Συρία. Ακόμα επικρατεί κάποιου είδους τοπικής αυτοδιοίκησης, παρά μιας κεντρικής κυβέρνησης, γιατί ας μην ξεχνούμε ότι οι Κούρδοι συνεχίζουν να μένουν σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική επικράτεια όπου βρίσκονται και τα αμερικανικά στρατεύματα. Υπάρχουν ιρανικά στρατεύματα επί του εδάφους, έχουμε τους Δρούζους οι οποίοι κοιτάζουν προς το Ισραήλ για να προστατευτούν ως μειονότητα από την ισλαμική κυβέρνηση της Συρίας και βεβαίως στα παράλια, παραμένει η ρωσική παρουσία με την αεροπορική και τη ναυτική βάση. Συνοψίζοντας, βλέπουμε και τον νέο ηγέτη της Συρίας να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός ως προς τις δηλώσεις του για τη ρωσική παρουσία, αλλά προσπαθεί να μην ρίξει λάδι στη φωτιά και στη σχέση του με το Ισραήλ. Το σκηνικό αυτή τη στιγμή είναι εύθραυστο διότι υπάρχει ο παράγοντας Τουρκία που προσπαθεί να χειραγωγήσει τη νέα κυβέρνηση, έχοντας στηρίξει την οργάνωση του νέου ηγέτη Αλ Τζολάνι». Πάντως, οι απόψεις σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα διεξαγωγής των εκλογών διίστανται, καθώς η μια άποψη λέει ότι τέσσερα χρόνια είναι μεγάλο διάστημα, ενώ η άλλη θεωρεί ότι σε μια χώρα χωρίς δομές και χωρίς δημοκρατικό παρελθόν χρειάζεται χρόνος για να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και υποδομές που θα εξυπηρετήσουν την εκλογική διαδικασία.
